قله تفتان، فعال‌ترین آتشفشان ایران
قله تفتان در جنوب شرقی ایران، جنوب زاهدان و نزدیکی شهرستان خاش در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. البته قرار که چه عرض کنم! اینطور که زمین‌شناسان می‌گویند، تفتان بی‌قرارترین کوه آتشفشانی ایران است.
ارتفاع قله تفتان چقدر است؟
تفتان، آتشفشانی نیمه فعال و از طرفی، فعال‌ترین کوه آتشفشانی فلات ایران است. ارتفاع قله آن در منابع مختلف ۳۹۴۴متر عنوان شده است اما دستگاه جی‌پی‌اس دستی من، ارتفاع ۳۹۰۵ متر را برای بلندترین نقطه ثبت کرد.
علی مقیم در کتاب «کوهنوردی در ایران» ارتفاع قله‌های کوه آتشفشانی تفتان را بدین شرح آورده است: قله تفتان ۴۱۱۰متر، قله چهل‌تن ۴۰۵۰متر و قله نرکوه ۳۹۵۰متر.
نام تفتان از کجا می‌آید؟
در مورد وجه تسمیه قله تفتان این‌گونه عنوان شده است که این نام از کلمه «تفت» به معنای گرم و سوزان می‌آید که همانطور که واضح است علت آن، آتشفشانی‌بودن این کوه و خروج گاز گوگرد از درون آن است.
مردمان سیستان و بلوچستان به قله تفتان، قله «چهل‌تن» نیز می‌گویند و این نام از اعتقادی قدیمی می‌آید که ۴۰نفر از بزرگان و زاهدان مذهبی وقت، در این کوه پناه گرفته‌اند و بعد از مدتی ناپدید شده‌اند. این روایت به صورتی مشابه در مورد وجه تسمیه «زاهدان» نیز نقل می‌شود که اشاره به ۴۰ یا ۴۴زاهد و عابد زمان‌های دور دارد.
کوه تفتان را با نام‌هایی مانند ماده‌کوه، مادرکوه، نرکوه و زیارت هم می‌شناسند که البته هر کدام این‌ها، نام قله‌هایی از این کوهستان است!
مبدا صعود قله تفتان کجاست؟
مسیر دسترسی به بام سیستان از طریق جاده خاش به زاهدان است. اگر از خاش به سمت شمال حرکت می‌کنید پس از حدود ۲۰کیلومتر، یک تابلوی بزرگ، مسیر دسترسی به قله تفتان را به شما نشان می‌دهد.
این مسیری بود که ما انتخاب کردیم. و برعکس اگر از زاهدان به سمت خاش حرکت کنید حدود کیلومتر ۱۳۰ به خروجی روستاهای تمندان و گوشه می‌رسید.
از سر جاده تا دو راهی، که سمت راست آن با تابلویی شما را به طرف اردوگاه دانش‌آموزی «دره گل» راهنمایی می‌کند، حدود ۲۰کیلومتر، و از دو راهی تا اردوگاه ۸کیلومتر راه پیش رو خواهید داشت.
راهنمای کامل صعود به قله تفتان
دوری قله تفتان از بیشتر شهرهای بزرگ ایران، باعث شده که کوهنوردان برای صعود به آن، نیاز به برنامه‌ریزی جدی‌تری پیدا کنند. ما خوش‌شانس بودیم که توانستیم این صعود را در بخشی از سفر نوروزی دو هفته‌ای به سیستان و بلوچستان بگنجانیم.
بهترین حالت این است که پیش از غروب خورشید، خود را به روستای تمندان برسانید. وجود اردوگاه دانش‌آموزی «دره‌گل» موهبت بزرگی برای کوهنوردان است تا بتوانند استراحت مناسبی داشته باشند.
برای اقامت در ساختمان اردوگاه که در ارتفاع ۲۴۹۳متری واقع شده، بهتر است که از قبل هماهنگ کرده و به تعداد نفرات خود، جا رزرو کنید.
اما اگر چادر و امکانات کمپینگ به همراه دارید، می‌توانید در محوطه اردوگاه و آلاچیق‌های آن با هزینه بسیار کمتری شب‌مانی داشته باشید.
صعود از مسیر تنگ گلو
تنگه‌گلو، روتین‌ترین مسیر صعود به تفتان است. از اردوگاه دره‌گل تا پناهگاه صُبَح از این مسیر با یک تیم آماده و سرحال، حدود ۳ساعت زمان میبرد. قبل از تنگ گلو و هنگام عبور از چشمه پونه، بوی پونه‌ی وحشی لذت‌بخش‌تر از همیشه استشمام می‌شود.
مسیر تنگ‌گلو سنگ‌های ریزشی فراوانی دارد و در بعضی از نقاط، لازم است مختصری دست‌به‌سنگ شوید.
پناهگاهی با درهای بسته
درب پناهگاه صُبَح که در ارتفاع ۳۲۲۸متری واقع شده در حالت عادی قفل است! مگر این که شما قبل از صعود، درخواست کتبی خود را برای تربیت بدنی و هیئت کوهنوردی زاهدان یا خاش بفرستید.
با مشاهده این شرایط، با خودم فکر می‌کردم ای کاش به جای پناهگاهی به این بزرگی، یک جانپناه کوچک درست کرده بودند. در این حالت جانپناه می‌تواند در شرایط بحرانی و برای نجات جان کوهنوردان و در امان‌ماندن آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
پناهگاهی که در شرایط مناسب و فقط با هماهنگی درب آن باز می‌شود، بیشتر مناسب گروه‌های توریستی است تا کوهنوردی!
فوران گوگرد بر روی آتشفشان سیستان
پیش از صعود، از کوهنوردان زیادی وصف بادهای وحشتناک روی قله تفتان رو شنیده بودم اما امروز هوایی به غایت عالی میزبان ماست و سرعت باد خیلی بالا نیست. یال پایانی منتهی به قله با رنگ و اشکالی متنوع آراسته شده و کهکشانی از ابر، نقش‌هایی دیدنی در آسمان رقم زده‌اند.
از پناهگاه صبح تا قله تفتان، ۳تا ۴ ساعت زمان برای صعود نیاز خواهید داشت تا خروش آتشفشان را از نزدیک ببیند.
در هر گوشه از قله جنب و جوشی برپاست! وجه تسمیه «تفتان» روی قله به خوبی حس می‌شود. امیدوار بودم از این بالا دریاچه هامون را ببینم که در حد رویا باقی ماند!
وندالیسم، راهنمای محلی قله تفتان!
به قول حمید تجویدیان، همنوردم در این برنامه، صعود به تفتان نیاز به راهنما ندارد. شما می‌توانید با دنبال‌کردن اسپری‌های رنگی و تبلیغات بی جا در تمامی طول مسیر، به راحتی تا پناهگاه پیش بروید! متاسفانه وندالیسم کوهستان در بلندترین کوه سیستان و بلوچستان هم بیداد می‌کند.
دلبری قله بزمان از روی قله تفتان
وقتی به پناهگاه صبح رسیدیم، قله‌ای زیبا از دور خودنمایی می‌کرد؛ قله‌ای قیف‌مانند و سرسپید به نام بَزمان به ارتفاع ۳۵۰۳متر. بزمان یکی از پنج قله آتشفشانی ایران است در کنار بام ایران دماوند، سلطان ساوالان اردبیل، قله سهند و تفتان.
قله زیبای بزمان با وجود فاصله‌ی نقطه‌ای حدود ۲۰۰کیلومتر، از اینجا به خوبی دیده می‌شود که این به سبب وجود دشت‌های پست در فاصله میان بلندترین نقاط استان سیستان و بلوچستان است.
آقا خیلی ممنون از مطالبتون ، ولی اینجا سیستان نیست بلوچستانه ، چرا میخواین برای خلاصه کردن اسم سیستانو جایگیزین بلوچستان کنین، آقا اینجا بلوچستانه
درووود بر شما و ممنون از توجهتون
می‌تونم ازتون خواهش کنم محدوده سیستان رو بفرمایید از کجا تا کجا میشه؟
موفق باشید و همیشه عاشق طبیعت بمانید
خیلی عالی بود
سپاس بی کران
اصلا فکرش رو نمی‌کردم تفتان اینقدر جذاب باشه
چقدر خوب توصیف کرده بودین
گوارای وجود و نووووش نگاهتون 🙂