وجه تسمیه و علت نامگذاری شهرها و مناطق گردشگری
چرا به اینجا میگن مهاباد؟ اینجا ملت رو دار می‌زدن که بهش میگن دارآباد؟ درفک یعنی چی؟ اینجا کرکس داشته که بهش میگن کرکس؟ توچال که اینقدر مرتفعه پس چرا بهش میگن «تو چال»؟! این‌ها چند نمونه از سوالاتی هست که تو ذهن همسفرای من نقش بسته بود و البته هر گردشگری چنین پرسش‌هایی براش پیش میاد.
وجه تسمیه اینجا چیه؟
طبیعیه که به عنوان یک راهنمای گردشگری باید پاسخی به کنجکاوی مسافرهامون داشته باشیم و البته بخشی از وظیفه ماست که اطلاعات درست رو بازگو کنیم.
در مورد وجه تسمیه‌ها یک خاطره از دکتر منوچهر ستوده نقل می‌کنم که برایم بسیار آموزنده بود. دکتر ستوده ایرانشانس شهیر ۵۲عنوان کتاب ارزشمند و دست اول به همراه ۲۱۲مقاله و نوشتار در مورد ایران دارند.
خوشبختانه این افتخار را داشتم در مجموعه برنامه‌های گرامیداشت یکصدمین سالروز تولد دکتر منوچهر ستوده که به همت آرش نورآقایی برگزار شد، عضوی از تیم اجرایی باشم.
در روزهای نزدیک به سالروز تولد ۱۰۰سالگی دکتر ستوده (۲۸تیرماه ۱۳۹۲) به منزل ییلاقی ایشان در روستای کوشکک جاده چالوس رفتیم.
در آن سن و سال سرحال بودند و هوش و حواس جمعی هم داشتند. کتاب در دستشان بود و هم‌چنان مشغول پژوهش و نگارش بودند. دکتر ستوده خیلی با نور مصنوعی رفیق نبود و می‌گفت: «از طلوع تا غروب خورشید مطالعه می‌کنم.»
بهترین پاسخ این است که بگویید نمی‌دانم!
در دیدار آن روز به یادماندنی زندگی‌ام از ایشان در مورد وجه تسمیه مکان‌های تاریخی و طبیعی و شهرها پرسیدم که چه باید بکنیم و به کجا مراجعه کنیم که پاسخ درست و قطعی داشته باشیم؟ پاسخ ایشان این بود: «بهترین جواب این است که بگویید نمی‌دانم! برای دانستن علت نامگذاری یک مکان باید تاریخ آن منطقه را از ابتدای حضور بشر تا امروز بدانید.»
دکتر ستوده معتقد بود که ما نمی‌دانیم این نام‌ها در چه زمان و موقعیتی انتخاب شده است و تا ندانیم نمی‌توانیم اظهارنظر کنیم. «تا زمانی که به طور کامل از حضور اقوام مختلف با زبان و آداب و رسوم متفاوت در دوره‌های تاریخی گوناگون در آن منطقه اطلاع کسب نکنیم، هیچ قطعیتی وجود ندارد.»
ضمن این که خیلی از اسامی در طول زمان تغییر شکل یافته‌اند و با کلمه اصلی متفاوت هستند.
بیشتر وجه تسمیه‌های امروزی ساختگی است!
در طول سال‌ها سفر به مناطق مختلف ایران، وقتی در مورد علت نامگذاری آن منطقه از مردم بومی پرسیده‌ام، متوجه شدم بیشتر پاسخ‌ها، ساخته ذهن اهالی بوده است و یا نقل قولی از یک مسافر عبوری!
در واقع کلمه را نگاه می‌کنند و بر اساس شرایط روز آن جاذبه یا بنا، آن را تفسیر می‌کنند. به عنوان نمونه در مورد وجه تسمیه قله هزار گفته می‌شود که دلیل نامگذاری پوشش گیاهی غنی منطقه و وجود ۱۰۰۰گونه گیاهی بوده است.
یا این‌که نام درست آن هَزار یا بلبل است و چون دامنه‌های کوه پر از بلبل است این نام را به آن داده‌اند. اما هیچ‌کسی در مورد این‌که چه زمانی این نام بر روی این کوه گذاشته شده صحبت نمی‌کند. شاید هِزار یا هَزار از زبان یا گویشی دیگر به یادگار مانده باشد یا شاید تغییر شکل‌یافته کلمه دیگری باشند.
یا در مورد وجه تسمیه سمنان چنین گمانه‌ای مطرح می‌شود: نام قدیم سمنان، «سه مه نان» بوده است و منظور این بوده که به دلیل شرایط اقلیمی منطقه، آب و آذوقه تا سه ماه بیشتر کفاف نمی‌دهد! و البته چند روایت دیگر هم در مورد نام سمنان وجود دارد.
در نتیجه هر مطلبی در مورد وجه تسمیه مناطق مختلف ایران در «ایران را بگردیم…» خواندید، قطعیت نداشته و تنها روایت‌های موجود را بازگو می‌کند.
* این مطلب رو تقدیم می‌کنم به روح بزرگ منوچهر ستوده، مرد پرتلاش عرصه ایرانشانسی.
درود بر شما
درووود
گل گفته
طلایی گفته
لذت بردم از این مطلب
خوشحالم از این بابت
روحشون شاد
سلامت باشید
سلام محمد جان
خوب اینجوری که استاد گفتن هیچ وقت نباید رفت سراغ این مدل اطلاعات تو تور!
اصلا بخواهیم همه تاریخ یه منطقه رو هم بدونیم که منابعش رو نداریم
قبول دارم
کارمون خیلی سخت میشه
چقدر جالب گفتن
واقعا درسته
کار رو سخت کردن برامون 🙂