گل فشان بندر تنگ چابهار – ناپگ
آتشفشان فعالی را تصور کنید که می‌شود تا دهانه آن بالا رفت و فوران آن را دید! تو همین چابهار خودمون! خوبیش هم اینه که به جای مواد مذاب، گِل رُس فوران می‌کنه! به گل‌فشان بندر تنگ چابهار خوش آمدید!
آتشفشان گل در دو قدمی دریای عمان
اینجا صدای دریا از دل زمین می‌آید… ناله‌های دریا همه یکجا جمع می‌شوند و این آبی بی‌انتها غصه‌هایش را اینجا می‌ترکاند. قُلُپ… قُلُپ… قُلُپ… و سکوت و دقیقه‌ای دیگر… قُلُپ… قُلُپ… قُلُپ…
در سفر به سیستان و بلوچستان، پس از آرام گرفتن در ساحل دریاچه هامون، صعود به قله آتشفشانی تفتان و بازدید از موزه سفال کلپورگان در سراوان به جنوب استان رسیدیم و به تماشای گِل‌فشان بندر تَنگ در نزدیکی چابهار آمدیم.
آدرس گل‌فشان چابهار کجاست؟
دسترسی به گل‌فشان بندر تنگ از طریق جاده چابهار به بندرعباس است. حدود ۱۰۰ کیلومتر که از چابهار دور شوید، در جاده تنگ به گالک، تابلوهای متعددی شما را به سمت گل‌فشان ناپگ راهنمایی می‌کند.
تا به حال ۱۲گل‌فشان در سیستان و بلوچستان شناسایی شده است. به جز «پیرگل» که در نزدیکی خاش شکل گرفته، همگی در سواحل دریای عمان به وجود آمده‌اند که یکی از آن‌ها «گل‌فشان بندر تنگ» در نزدیکی چابهار در جنوب بلوچستان است.
گل‌فشان چگونه شکل می‌گیرد؟
گل‌فشان یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های ژئوتوریسمی و مورد توجه زمین‌شناسان و علاقمندان به طبیعت است. همان‌طور که از نام آن پیداست، در این محل، گِل از دل زمین می‌جوشد و به سطح آن می‌آید! اما علت این فوران گل چیست؟
امیر توکلی در کتاب تنوع زمین‌شناختی ایران دلایل مختلفی را برای بوجود آمدن یک گل‌افشان بیان می‌کند که حرکت سیال رُس در اعماق زمین، فعالیت‌های آتشفشانی، حرکت سیالات نفتی و گازی و زلزله از جمله آن‌هاست.
تولد گل‌فشان‌ها و شکل آن‌ها در نقاط مختلف دنیا متفاوت است و بیشتر در دو دسته مخروطی یا گودالی جای می‌گیرند که می‌توانند در خشکی یا دریا باشند.
تصور مردم بر این است که آن‌چه از گل‌فشان ناپگ در بندر تنگ چابهار خارج می‌شود، نفت و گوگرد است. اما این گاز متان غلیظ است که به شکل حباب‌هایی از گل، با صدای زیاد خارج می‌شود.
سایر گل‌فشان‌های ایران و دنیا کجا هستند؟
تا کنون حدود هزار گل‌افشان در خشکی‌های کره زمین ثبت شده است و به همین تعداد هم داخل آب شناسایی شده‌اند. بیشتر آن‌ها در محدوده میانی کره زمین واقع شده‌اند و در همه قاره‌ها پراکنده هستند.
حتما برای شما جالب است که بدانید حدود چهل درصد گل‌فشان‌های دنیا در کشور آذربایجان واقع شده‌اند. همچنین فعالیت وسیع‌ترین گل‌افشان دنیا به نام لوسی از سال ۲۰۰۶ تا کنون، باعث بی‌خانمانی بیش از ۶۰هزار نفر از بومیان شده است. گل‌فشان لوسی در جاوا اندونزی واقع شده است.
در ایران به جز استان سیستان و بلوچستان، نمونه‌ای دیگر از گل‌فشان‌ها در استان گلستان وجود دارد که به صورت گودال‌های بزرگ دیده می‌شوند. گل‌فشان صوفی‌کم و گمیش‌تپه، دو نمونه معروف آن‌ها هستند.
گل‌فشان‌ها می‌توانند رنگی یا معمولی باشند. در گل‌فشان های رنگی، گل‌های ترشح‌شده به رنگ‌های سفید، زرد و صورتی دیده می‌شود که حاکی از ترکیبات آهن در آن‌هاست.
گل‌فشان‌های ساده گل‌های طوسی رنگ از خود متصاعد می‌کنند که گل‌فشان بندر تنگ نیز از این نوع است.
هر چی اینجا می‌خوره تو دریا پس میده!
مردم بلوچستان که به زبان محلی به گل‌فشان، ناف دریا یا بولو بولو می‌گویند معتقدند هر چه را که گل‌فشان ببلعد، دریا که در چند کیلومتری آن است، پس می‌دهد.
نام دیگر این تپه مخروطی بلند، گل‌فشان ناپگ است که ارتفاع آن حدود ۵۰متر و قطر دهانه آن به ۱۲متر می‌رسد. وقتی بر روی تپه می‌ایستید، تلاطم زمین به خوبی حس می‌شود… گویی زمینِ زیر پای شما نفس می‌کشد.
گل خروجی سردتر از دمای محیط اطراف است وتقریبا حالت قلیایی یا خنثی دارد و مزه آن شور است. از گل گل‌فشان‌ها در صنایع سفال، کوزه‌گری و آجرپزی و همینطور به منظور گل‌درمانی استفاده می‌شود.
درمان بیماری‌ها با گل‌فشان چابهار
از قدیمی‌ها نقل است که مردم خود را در گل فرو می‌برند و سپس به نماز و دعا می‌ایستند. آن‌ها این گل را شفابخش می‌دانند به طوری که برخی اوقات مقداری از آن را برای ادامه درمان با خود به منزل می‌برند.
در عین حال این باور وجود دارد که درمان بیماری‌هایی نظیر درد مفاصل و ستون فقرات، تنگی عروق و انقباضات عضلانی با این گل‌ها امکان‌پذیر است. نکته جالب اینجاست که در زمان زلزله، در هنگام طوفانی و مواج بودن دریا و همینطور هنگام بارندگی، فعالیت گل‌فشان به شدت افزایش پیدا می‌کند.
بهترین زمان بازدید از گل‌فشان بندر تنگ
چابهار را سرزمین چهار فصل می‌نامند چرا که در همه ماه‌های سال هوای مطبوعی دارد. اما برای دیدن گل‌فشان، ۱۰۰ کیلومتر از چابهار دور می‌شوید.
از آن‌جایی که بندر تنگ هوای گرمی دارد بهترین زمان بازدید از این منطقه، بین اواخر پاییز تا اوایل بهار است. اما اگر برای یک سفر پر و پیمون به استان سیستان و بلوچستان مهیا می‌شوید، من به شما اسفند و فروردین را پیشنهاد می‌کنم.
