پاییز رنگارنگ قله بوقوتو
کوهستان و قله بوقوتو در مرز استان‌های گلستان و سمنان و در جاده آزادشهر به خوش ییلاق واقع شده است.
قله بوقوتو کجاست؟
برای صعود به قله بوقوتو و دیدن پاییز رنگارنگ آن باید وارد جاده آزادشهر به شاهرود می‌شدیم. این جاده زیبای کوهستانی به نام جاده خوش‌ییلاق معروف است.
در ۴۰کیلومتری آزادشهر و در سه راهی روستای تیل‌آباد از جاده اصلی خارج شده و به سمت شمال شرق می‌رویم. با عبور از روستاهای کاشیدار و وامِنان به روستای نَرّاب در استان سمنان می‌رسیم. کوهپیمایی ما از همین روستا آغاز می‌شود.
وجه تسمیه بوقوتو
گویا بوقوتو یک کلمه ترکمنی است. راهنمای محلی ما بوقوتو را اینطور معنی می‌کند: «به باغ، تو» یا «به باغ، داخل». و من هم‌چنان نظر دکتر منوچهر ستوده در مورد وجه تسمیه‌ها در گوشم می‌پیچید.
پیمایش خط‌الراس کوهستان بوقوتو
عنوان این برنامه پیمایش یک روزه خط‌الراس بوقوتو بود که همراه با کوهنوردان گلستانی محقق شد.
وقتی پیشنهاد این برنامه را از علی شاه‌محمدی شنیدم، سریع روی نقشه محل قله بوقوتو را جستجو کردم. در نتیجه این جستجو، به نقطه‌ای رسیدم که مدت زیادی بود کنجکاوی حضور در طبیعت بکر و متفاوتش را داشتم.
حرکت را از استان گلستان شروع کردیم، وارد استان سمنان شدیم و با پیمایش کوهستان بکر، به استان گلستان بازگشتیم.
روستاهای نَراب و گلستان و دره‌ای میان آن دو که مرز طبیعی استان‌های گلستان و سمنان است!
پاییز است و فصل هزار رنگ در این سرزمین شروع شده است؛ خاکی که هر تکه از آن جاذبه‌ای ویژه دارد.
از آنجا که برنامه ما پیمایش خط‌الراس کوه بوقوتو است، دیگر به نراب باز نمی‌گردیم. حرکت را از ارتفاع ۱۴۹۰متر شروع کردیم و قرار است به قله مَرکوه در ارتفاع ۲۴۷۱متر برسیم.
از مرکوه یا مرتع‌کوه بر روی خط‌الراس بوقوتو مسیر را تا روستای ترسه ادامه می‌دهیم.
اسامی روستاهای اینجا جالب است… در استان سمنان هستیم و نام روستا گلستان است! بعد از گلستان، از کنار روستای نردین می‌گذریم.
لمس پاییز رنگارنگ در جنگل بوقوتو
دیدن جنگل‌های انبوه با درختان مرتفع رنگ به رنگ حسابی حالم رو جا آورده! خوشحالم که این منطقه از گزند زمین‌خواران و جنگل‌خواران در امان مانده و می‌توانم طبیعت بکر را ببینم.
هوا عالیست و آسمان آبی هر لحظه انرژی‌بخش گروه است.
وقتی رنگ‌های پاییزی در کنار صخره‌های کوهستان خودنمایی می‌کند.
درختان خزان‌زده و زمین را هم یک‌دست نارنجی و سرخ‌پوش کرده است تا هارمونی طبیعت حفظ شود.
صبح زود از دشت سرد شروع به حرکت کرده‌ایم و اکنون وارد جنگل‌های متراکم می‌شویم.
از خان بوقوتو تا سلطان بوقوتو
کوه بوقوتو به شکل یک تیغه زیبا خودنمایی می‌کند. بلندترین نقطه بر روی تیغه بوقوتو قله خان بوقوتو نام دارد که جی‌پی‌اس دستی من، ارتفاع ۲۳۱۲متر را برای آن ثبت می‌کند.
در طول مسیر تنها در ۲نقطه چشمه مشاهده شد که البته در زمان بازدید ما تقریبا خشک بود و مقدار کمی آب راکد داشت.
در بخش‌های زیادی از مسیر مالرو باشیب زیاد عبور می‌کنیم. جهت رویش درختان در این قسمت، نشان از تلاش جدی برای جذب نور خورشید دارد! قله دیگری با نام سلطان بوقوتو بر روی این خط‌الراس است که ارتفاعی پایین‌تر از خان بوقوتو دارد.
آثار تاریخی روی قله بوقوتو
به نظر می‌آید در منطقه‌ای باستانی و تاریخی قرار داریم. قبل از قله خان بوقوتو آثاری از بنایی آجری در زیر خاک دیده می‌شود که با حفاری‌های غیرمجاز نمایان شده است.
هم‌چنین در طول مسیر، خرده سفال‌های بسیاری وجود دارد که نشان از زندگی در گذشته در این محل دارد. اگرچه جستجوهای من در مورد چیستی این آثار بی‌نتیجه ماند اما زندان، قلعه و دژ نظامی گمانه‌هایی است که در مورد این آثار زده می‌شود.
کمی پایین‌تر از تیغه بوقوتو، غاری وجود دارد که حسرت ورود به آن را به دلیل کمبود وقت با خود به همراه می‌آورم!
فرسایش خاک و آسیب‌های زیست محیطی
بخشی از مناظری که از بالای قله بوقوتو دیده می‌شود شامل زمین‌های کشاورزی کرت‌بندی شده است. این زمین‌های زراعی زمانی جنگل بوده‌اند.
این حجم از بهره‌برداری بی‌رویه از زمین‌های پرشیب، خیلی زود باعث فرسایش خاک می‌شود و مخاطرات زیست‌محیطی زیادی را در پی خواهد داشت. مسیر حرکت رودخانه در میان فرسایش خاک‌های رنگی که نمایی زیبا را شکل داده است.
چوپان و گله‌ای که شاید در کادر دوربین زیبا جلوه کند اما تخریب‌چی بزرگ مراتع کوهستان هستند.
این خاکِ کبود وقتی که در کنار سبزی و آبادانی زمین‌های زیر کشت قرار می‌گیرد، تنوع زیبایی ایجاد می‌کند. نمای پاییزی قله بوقوتو ناظر بر دشت‌های گلستان و سمنان بهترین مناظر ممکن را نصیب ما کرد.
یکی از بهترین لذت‌های کوهنوردی، لحظه رسیدن به بالاترین قسمت یال کوه است! لحظه‌ای که سرشار از کنجکاوی هستی تا آن سوی دیگر این سنگ‌ها و صخره‌های سر به فلک کشیده را ببینی…
و این کفشدوزک دوست داشتنی در ارتفاعات گلستان نشان از حیات دارد.
آتش‌سوزی در جنگل و کوهستان بوقوتو
آثار آتش‌سوزی سال گذشته در جنگل‌های بوقوتو مشهود است. یک بی‌احتیاطی کوچک، می‌تواند به سادگی این جنگل و طبیعت زیبا را از بین ببرد.
وقتی در میان جنگل انبوه قدم می‌زنی و درختان برای لحظه‌ای، رخصت تماشای دشت‌های اطراف را بدهند، چشم‌ها تا دور دست می‌رود و خستگی راه را از تن بیرون می‌کند.
در بخش‌هایی از مسیر پیمایش بوقوتو، اثرات تخریب انسانی و قطع درختان جنگل وجود دارد.
اما طبیعت به این راحتی‌ها کوتاه نمی‌آید و تلاش زیادی برای احیا دارد. نهایتا دستان طبیعت پیروز می‌شود و دوباره درختان جان می‌گیرند.
نمای خط‌الراس بوقوتو بر فراز دشت‌های گلستان و سمنان شگفت‌انگیز است. از این بالا صخره‌ای تنها را پیدا کردم که از میان جنگل انبوه سر به آسمان کشیده است. اسمش رو گذاشتم «انگشت خدا».
قلعه ماران و نیل‌کوه از فراز بوقوتو
این بالا یه آشنای جذاب دیدیم! قله قلعه ماران که حتما در جاده گرگان آن را دیده‌اید اینجا رخ نمایان کرده است. قلعه ماران در نزدیکی رامیان واقع شده است.
در مسیر قله مرکوه هم قله‌ای متفاوت چشم‌نوازی می‌کرد که شباهت زیادی به قلعه ماران رامیان داشت. نام این قله شگفت‌انگیز نیل‌کوه است و چه نام برازنده‌ای هم دارد. کوهستان لایه لایه و قله نیل‌کوه زیبا با طیفی آبی رنگ در آخرین نقطه این منظره، هوش از سر ما برده است.
از روی تیغه بوقوتو تا روستای تَرسه که انتهای مسیر پیمایش ماست، پاکوب مشخصی وجود ندارد. همین موضوع باعث کندی حرکت در فرود از جبهه شمالی بوقوتو می‌شود.
با توجه به صخره‌ای بودن این کوهستان و همینطور جنگل متراکم، پیمایش خط‌الراس بوقوتو بدون راهنما به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
پیمایش خط‌الراس بوقوتو حدود ۱۰ساعت زمان نیاز دارد و بیش از ۱۷کیلومتر کوهنوردی همراه با ۱۰۰۰متر صعود و ۱۲۰۰متر فرود داشتیم.
مهمان‌نوازی و همراهی کوهنوردان گنبد کاووس
سپاس از میزبانان ما در این سفر، حبیب یازرلوی عزیز که بی‌ریا بود و دوست‌داشتنی. همینطور علی شاه‌محمدی گل برای مهمان‌نوازی و تشکر از خانواده دوست‌داشتنی و صمیمی ایشان.
در این برنامه افتخار حضور در کنار استاد علی اسماعیلی مدیرعامل باشگاه البرز گنبد کاووس رو داشتم. از بزرگواری و حسن اخلاق ایشان بسیار آموختم. به نظرم وجود بزرگانی چون ایشان برای گروه‌های کوهنوردی یک نعمت است.
کوهنوردان خوب گنبد کاووس و مینودشت و بچه‌های دوست‌داشتنی باشگاه البرز گنبد ممنونیم که روزی فراموش‌نشدنی را برای میهمانان خود رقم زدید. شخصا از ادب و متانت و بزرگواری شما درس گرفتم. به امید دیدار دوباره در کوهستان‌های زیبای ایران زمین.
متاسفانه علی اسماعیلی عزیز در حادثه کوهنوردی سال ۱۳۹۵ در همین کوهستان بوقوتو برای همیشه در کوهستان جاودان شد. دو سال بعد همنوردانش به یاد ایشان، تابلوی بوقوتو را بر روی قله نصب کرده‌اند.
