از میاندشت تا توران به خواستگاری یوزپلنگ ایرانی
با دوچرخه از میاندشت تا توران را در حمایت از یوزپلنگ ایرانی رکاب زدیم تا یادمان باشد زندگی ما وابسته به تمام عناصر هستی است. یوزپلنگ ایرانی یک نماد است و ما همراهش شدیم تا با هموطنانمان در مورد زندگی صحبت کنیم.
یوزپلنگ نر میاندشت با نام کوشکی
داماد «کوشکی» نام دارد و در یک فنس ۱۲هکتاری در کنار پاسگاه دوشاخ، پناهگاه حیات وحش میاندشت خراسان شمالی زندگی می‌کند.
کوشکی سال ۱۳۸۷ توسط شخصی به همین نام از شکارچیان خریداری و به سازمان محیط زیست تحویل داده شد. از آن زمان تا امروز در انتظار پیدا شدن جفت مناسب، در میاندشت نگهداری می‌شود.
یوزپلنگ ماده توران با نام دلبر
عروس دلبر نام دارد و در فنس کوچکی در نزدیکی کلاته دلبر، پارک ملی توران استان سمنان زندگی می‌کند. سال ۱۳۹۰، سگ‌های گله در خارتوران توله یوزپلنگی را دوره می‌کنند. چوپان جوان از یوزپلنگ خوشش می‌آید و آن را با خود میبرد تا از آن نگهداری کند.
مامورین محیط زیست از موضوع با خبر می‌شوند و توله‌یوز را به پارک ملی برمی‌گردانند. در کنار فنس گورخرهای دلبر، فضایی برای نگهداری این یوز جوان آماده می‌کنند و دلبر به توران باز می‌گردد.
نگهداری کوشکی و دلبر در حالت نیمه اسارت
از آن جایی که این دو یوزپلنگ در سنین خیلی پایین مادر خود را از دست داده‌اند و زندگی در طبیعت را به خوبی یاد نگرفته‌اند، رها‌سازی آن‌ها در طبیعت به مرگ آن‌ها منجر خواهد شد.
از این رو، بهترین روش نگهداری در حالت نیمه‌اسارت است به طوری که هم خوی وحشی خود را از دست ندهند و هم به حضور انسان عادت نکنند.
آبان‌ماه ۹۲ همراه با انجمن یوزپلنگ ایرانی در تور بازدید از پناهگاه حیات وحش میاندشت و دیدار با کوشکی بودیم، که آرش نورآقایی تلفنی خبر حضور سپ‌بلاتر رییس فدراسیون فوتبال در ایران و دیدار با خانم ابتکار را داد. همان‌جا پای تلفن با پرویز شجاعی عزیز، ایده خواستگاری کوشکی از دلبر شکل گرفت و قرار اجرای این برنامه نمادین را گذاشتیم.
به دلیل سرمای منطقه در فصل زمستان، برنامه‌ریزی برای اجرای این برنامه در بهار و پیش از جام جهانی انجام شد. سرانجام روز سه‌شنبه گروه با ۴دوچرخه سوار، راهی میاندشت جاجرم شدند.
شروع برنامه دوچرخه‌سواری محیط‌زیستی
در پارک ملی ضامن آهو به خانه کوشکی وارد می‌شویم و برای امر خیر کسب اجازه می‌کنیم. کوشکی را دیدیم و شرایطش رو برای ازدواج شنیدیم!
از آن‌جایی که فاصله میان محل نگهداری این دو یوزپلنگ، از بهترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی است در طی مسیر با روستاییان از شناخت آن‌ها از این حیوان پرسیدیم و اطلاعاتی از حضور یوز در محل زندگی‌شان کسب کردیم.
با اهالی روستای سرخ‌چشمه در قلب پارک ملی ضامن آهو گپ و گفتی می‌زنیم و در جنوب پناهگاه حیات وحش میاندشت خراسان شمالی، نشان یوز ایرانی را بر سینه بچه‌های روستای راه‌چمن نصب می‌کنیم.
ورود به پارک ملی توران
از خراسان شمالی می‌گذریم، وارد استان سمنان می‌شویم و شب را در پاسگاه محیط‌بانی عباس‌آباد در شمال پارک ملی توران به صبح می‌رسانیم. ترجیح ما در این سفر، عبور از جاده‌های با تردد کمتر و روستاهای کمتر دیده‌شده و دیدار با اهالی این روستاها بود.
کمی پایین‌تر از عباس‌آباد به کلاته فرهنگ می‌رسیم که بچه‌هایی دوست‌داشتنی دارد و به خوبی یوزپلنگ را می‌شناسند. روستاییان با آب خنک و گوارا و نان روغنی تازه پخته‌شده و روی خوش از ما پذیرایی می‌کنند.
وجه تسمیه کلاته فرهنگ
در مورد علت نامگذاری کلاته فرهنگ پرسیدم و متوجه شدم که فرهنگ نام فردی بوده که درختان را در این محل کاشته و باغات منطقه را آباد کرده است.
جاده عباس آباد در شمال توران
مسیر خاکی ۳۸کیلومتری عباس‌آباد تا دستجرد را رکاب می‌زنیم و در نزدیکی دستجرد از کنار یک آب‌انبار قدیمی عبور می‌کنیم. رکاب زدن در جاده‌ی بکر کویری لذت فراوانی دارد اما انرژی زیادی هم می‌گیرد.
نرسیده به دستجرد، در سراشیبی یکی از پیچ‌های جاده، دوچرخه پرویز شجاعی پارسا بر روی سنگی رفته و او را نقش بر زمین می‌کند. خوشبختانه کلاه ایمنی بر سرش بود و به جای سر، کلاهش شکست و البته کتف و کمرش به شدت آسیب دید. اما متاسفانه دیگر نتوانست رکابزنی را ادامه دهد به خودروی پشتیبانی پیوست.
تگرگ و باران بهاری برای دومین مرتبه در این سفر ما را گرفتار می‌کند. همراه با چیت‌بال (یوزپلنگی که نماینده‌ای از یوزهای ایرانی و مسافر جام جهانی فوتبال و در کنار ما بود) در خانه آقای اشراقی از اهالی باصفای دستجرد، استراحتی می‌کنیم تا هوا کمی بهتر شود.
پاسگاه محیط بانی دلبر و فنس یوز
اینجا خارتوران است و ما در حال گذر از میان گله‌ای از گوسفندان راهی کلاته‌دلبر می‌شویم.
سرانجام از میان جاده‌های سیل‌زده و در کنار تلاش ماشین‌های راهداری، خود را به پاسگاه محیط‌بانی دلبر در قلب پارک ملی توران می‌رسانیم.
وقتی در کنار فنس دلبر قرار گرفتیم، حضور کودکی که به تماشای دلبر آمده بود و او را صدا می‌کرد برایم بسیار جالب بود: «دلبر خانم، دلبر خانم، عروس خانم…»
وصال یوزپلنگ‌های ایرانی
بدان امید که با تصمیم جدی مسئولین محیط زیست، علی‌رغم تمام احتمالات و گمانه‌زنی‌ها، و البته با یک کار کارشناسانه عاجل، این فرصت را از دست ندهیم.
فراموش نکنیم که یوزپلنگ نماد حیات وحش ایران است و اگر از یوز صحبت می‌کنیم، از تنوع زیستی ایران‌زمین می گوییم و از چرخه حیات که نهایتا ما انسان‌ها را شامل می‌شود.
فرهنگ سازی در رابطه با حفاظت از حیات وحش و محیط زیست، مهم‌ترین هدف برنامه‌های اینچنینی است.
به امید آن که بیشتر از پیش برای زندگی موجودات دیگر و نهایتا خودمان احترام قائل شویم.
*عکس‌ها از: علی باقری، علی پزشکی، پرویز شجاعی پارسا، ابراهیم باقری و محمد گائینی.
